مارکرهای سرطانی

مقدمه :

تومورمارکرها موادی هستند که در مایعات بدن مثل خون ،ادرار،سرم و بافت های بدن وجود دارند و در افراد مبتلا به  سرطان در بافتهای مختلف افزایش می یابند. اکثر تومورمارکرها پروتئین هستند که یا در پاسخ به تغییرات در شرایط  سرطانی افزایش می یابند و یا  توسط خود سلولهای سرطانی ساخته می شوند. اما اکثر تومور مارکرها  جزء ترکیبات  طبیعی  سلول های نرمال  هستند که  در شرایط  طبیعی در حد کمی از سلول  وجود دارند و در اثر ایجاد سرطان دچار افزایش بیان شده و میزان آنها در خون و مایعات بدن و یا در بافت ها بالا می رود.

تومور مارکر را می توان به عنوان ملکولی در نظر گرفت  که احتمال  وجود سرطان را تعیین می کند و یا ا طلاعاتی درباره  احتمال و رفتار سرطان مثل  متاستازی شدن و گسترش آن و احتمال عود و برگشت سرطان دراختیار ما قرار می دهد.

Alpha-fetoprotein(AFP):

گلیکوپروتئینی است که توسط جنین های تکامل یافته تولید می شود اما پس از تولد میزان آن در خون کاهش می یابد.تست AFP برای تشخیص و بررسی سرطان testis (سرطان بیضه) تائید شده است . همچنین در 80  درصد افراد مبتلا به کارسینومای سلول های هپاتیکی و سرطان کبد میزان این مارکر بالا می رود.

CA125 :

جنس این مارکر گلیکوپروتئین است که توسط سلول های اپیتلیومی در طی تکامل جنین بیان می شود .میزان بالای  این مارکر اکثرا در ارتباط با سرطان رحم می باشد.علاوه بر سرطان رحم این مارکر برای بررسی سرطان های دیگر مثل بدخیمی های کبدی ،سرطان ریه ،سرطان سینه و سرطان کولون استفاده می شود.

CEA (Carcinoembyronic antigen):

جنس این مارکر نیزگلیکو پروتئین می باشد که توسط سلول های موکوسی نرمال بیان می شود و در آدنوکارسینوماها خصوصا  سرطان کولورکتال  افزایش  بیان دارد. بالاترین میزان  CEA  در بیماران متاستازی  مشاهده شده است  و حساسیت این مارکر با پیشرفت و بالا رفتن  stage  تومور بالا می رود. CEA پر استفاده ترین  تومور مارکر برای سرطان معده معرفی شده است.

PSA(Prostate-Specificantigen) :

گلیکوپروتئینی است که  توسط سلول های اپیتلیوم  پروستات  تولید می شود و میزان آن در مردان مبتلا به  سرطان  پروستات و سایر بیماری های مربوط به  پروستات از حد نرمال بالاتر می رود. بعد از درمان پروستات میزان PSA هر 6 ماه و به مدت 5 سال باید اندازه گیری شود و بعد آن هر 2سال میزان این مارکر در آن ها اندازه گیری می شود.

Human Chronic Gonadotropin(HCG) :

زیر واحد بتا این مارکر گلیکوپروتئینی در حالت نرمال توسط سلول های جفت بیان می شود و میزان بالای این مارکر  در حاملگی و سرطان های مربوط به سلول های زایا و gestational trophoblastic disease مشاهده شده است. HCG به همراه AFP در 85 درصد بیمارانی که تومورهای مربوط به سلول های زایا دارند بالا میرود.

CA19-9:

آنتی ژن  گلیکوپروتئینی که به عنوان یک تومور مارکر در ارزیابی روند  درمان  برخی سرطان ها  مفید است . تومورمارکر CA19-9 در سرطان پانکراس،سرطان معده ،سرطان های کبدی-صفراوی،سرطان های کولورکتال و به مقدار کم در سرطان های ریه ،تخمدان ،کلیه یا پروستات افزایش می یابد.

CA15-3:

آنتی ژن CA15-3 به وسیله سلول های طبیعی بافت سینه ساخته می شود.در سرطان سینه مقدار آن افزایش می یابد و اندازه گیری آن به منظور تشخیص سرطان سینه است.

HE4(Human Epididymis Protein4):

شایع ترین سرطان  تخمدان ، سرطان "اپیتلیال تخمدان " است. در این سرطان سلول های پوششی  تخمدان با  رشد غیرطبیعی حدود 80 تا 90 درصد تخمدان را درگیر می کنند.این آنتی ژن تولید شده در غشاء بافت های تناسلی زنان و در مجاری تنفسی وجود دارد. وجود آن در سرم بیماران به عنوان یک بیومارکر قوی برای سرطان تخمدان معرفی شده است. ارزیابی همزمان HE4 و CA125 به نام تست Roma عامل دقیق تری برای شناسائی سرطان  تخمدان می باشد و اختصاصیت آن را به 95 درصد می رساند.

منابع:مرکز تحقیقات پروتئومیکس،دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران